De afgelopen dagen is er veel media-aandacht voor mensen met onbegrepen gedrag die een hoog veiligheidsrisico vormen in de provincie Groningen. Collega’s Danny Nijdam en Hanneke Kooi hebben met RTV Noord en Dagblad van het Noorden gesproken. De interviews gingen over onze zorgen dat er geen beschikbare bedden zijn in de beveiligde klinieken voor mensen met een hoog veiligheidsrisico,  die in crisis zijn en waarvoor er een acute opname nodig is. Daarnaast is gesproken over de beperkte uitstroomplekken voor patiënten na hun behandeling waardoor het systeem vastloopt en over hoe organisaties met elkaar samenwerken om deze groep in beeld te houden en waar nodig in te grijpen.

Dagblad van het Noorden: Tikkende tijdbommen: in Groningen lopen tussen de 30 en 50 gevaarlijke mensen op straat voor wie geen plek in de ggz is – Dagblad van het Noorden (dvhn.nl).
RTV Noord: Geen plek in beveiligde kliniek: ‘Als die mensen in crisis raken, loopt de maatschappij gevaar’ – RTV Noord

Op 18 april 2024 hebben auditoren van het FHIC kwaliteitsnetwerk een audit uitgevoerd binnen de FHIC van FPA Zuidlaren. De resultaten zijn vervolgens verwerkt door het Amsterdam UMC en op 25 juni 2024 aan het FHIC-team teruggekoppeld. De audit is onderdeel van het implementatieproces van het FHIC zorgmodel binnen de FPA. In januari 2024 is binnen de FPA Zuidlaren de FHIC geopend. FHIC staat voor Forensisch High Intensive Care. Het is een zorgmodel waarmee de opname- en crisisafdeling van de FPA Zuidlaren werkt. De FHIC biedt op beveiligingsniveau 2 kortdurende zorg aan forensische patiënten in (dreigende) crisis.

De audit wordt uitgevoerd op drie niveaus: patiënt, team en instelling. Binnen deze drie niveaus zijn 10 domeinen en 50 items waarop de auditoren de FHIC beoordelen. Op deze eerste audit scoort de FHIC gemiddeld een 3,96 (op een schaal van 1-5).

Raymon Koenen, teamleider FPA/FHIC: ‘Wij zijn heel blij met het behalen van deze score! Een hele mooie prestatie! Deze score is te danken aan de inzet en betrokkenheid van de medewerkers. Aan de hand van de FHIC monitor is de afgelopen 1,5 jaar hard gewerkt om alle scores op goed niveau te krijgen. We zijn daarom ook blij dat deze inspanningen hebben geleid tot dit mooie resultaat. We zullen de komende jaren verder werken aan het verder optimaliseren van de FHIC methodiek op de FPA Zuidlaren.’

Sander van der Kroft en Hanneke Kooi, directie Forint a.i.: ‘We zijn ontzettend trots op de prestatie van de FHIC. Het totaalcijfer is erg goed. Zeker als je in ogenschouw neemt dat doordat de afdeling nog maar kort geopend is sommige scores nog niet meegenomen zijn. Dit geeft volop ruimte om de FHIC de komende periode verder te implementeren.’

Indrukken van het auditteam: ‘Het is duidelijk te merken dat de FHIC monitor is gebruikt voor de ontwikkeling van de afdeling. In alles nemen jullie de FHIC gedachten mee en hoe gemotiveerd het team de FHIC methodiek uitdraagt; in de manier van benadering, in de werkwijze en in het gebouw, de inrichting en de techniek. Ook is het positief dat de activiteitenruimte dagelijks geopend is en dat er vele mogelijkheden zijn om af te stemmen op de patiënt en contact te maken. Punten ter verbetering zijn het meer aantoonbaar maken van de gestelde indicatoren en het betrekken van de persoonlijk begeleiders uit de sociotherapie bij het opstellen van de HKT-R (een risicotaxatieinstrument).

Een bus vol met negentien Forint-collega’s reisde dinsdag 21 mei af naar de Fabrique in Utrecht. Daar vierden vele forensische professionals de Dag van de Forensische Zorg. Het was een dag vol bijzondere ervaringen en ontmoetingen, waarbij van elkaar geleerd werd en gedeeld.

Naast het ontmoeten van collega’s en het ophalen van inspiratie deelde Forint ook kennis. Onze collega’s Henriëtte en Dick gaven een workshop over ‘Dramatherapie’ bij ambulante zedendaders. Dit is een vorm van actualiserende delictpreventie, die wij standaard aanbieden in de eendaagse dagbehandeling aan zedendelinquenten.

FPC Dr. S. van Mesdag en Forint werken veel samen. Om medewerkers van beide organisaties meer te laten kennis maken met elkaars werk organiseerden we Tour de Van Mesdag & Forint. Afgelopen donderdag volgden vier auto’s met collega’s een route langs alle locaties: AFPN Groningen (polikliniek en ForFact-teams), Beschermd Wonen Beijum, Beschermd Wonen Zuidlaren, FPA Zuidlaren en FPC Dr. S. van Mesdag. Op elke locaties kregen de deelnemers een rondleiding en informatie over de behandelmogelijkheden.

Op dinsdag 19 maart 2024 organiseerde BW (Beschermd Wonen) Forint een reviewdag vanuit het kwaliteitsnetwerk BW/MO. MO staat voor maatschappelijke opvang. Een groep reviewers uit verschillende organisaties, zoals Het leger des Heils, Pameijer, Querido, De Rooyse Wissel en Iriszorg, brachten deze dag een bezoek aan de BW van Forint. Tijdens de reviewdag kregen de bezoekers een goede indruk van de werkwijze van BW Forint.

Wat is het doel van zo’n reviewdag?
Vooraf aan de reviewdag maakt de locatie, aan de hand van gezamenlijk opgestelde standaarden, een zelfreview. Tijdens de dag zelf krijgen de reviewers een kijkje in de keuken en gaan met de locatie in gesprek over de ingevulde zelfreview. Aan het eind van de dag formuleert het reviewteam parels (kwaliteiten) en oesters (uitdagingen) waarmee de instelling aan de slag kan.

Parels (kwaliteiten) en oesters (uitdagingen) van BW Forint
Aan het eind van de reviewdag was er een informele bijeenkomst met de bewoners en medewerkers van BW Forint. Tijdens een hapje en een drankje werden de parels en oesters door het reviewteam gepresenteerd.

De parels van de BW Forint zijn: de integratie ForFact binnen BW Forint, de ketensamenwerking, zorg op maat, een sterk toegankelijk team en het bevorderen van leefstijl, sport & welzijn door o.a. Hanze leefstijlgroep. De oesters zijn het stigma op de forensische doelgroep binnen Lentis, het betrekken van naasten bij de behandeling, de directe toegankelijkheid van ervaringsdeskundigen (is niet fysiek op locatie aanwezig) en het vergroten van de medezeggenschap van de bewoners.

Trots!
Sander van der Kroft, directeur Forint a.i.: ‘We zijn erg trots op waar onze forensische BW nu staat. De afgelopen periode heeft het team hard gewerkt om de kwaliteit van zorg een stapje verder te brengen, de parels laten zien dat dit is gelukt. Erg veel complimenten daarvoor! En die oesters gaan we kraken, we zijn immers nooit uitontwikkeld!’

Complimenten van het reviewteam
Binnen het reviewteam viel de sterke toegankelijkheid van het team meteen op. We werden hartelijk ontvangen en konden rekenen op een vriendelijke en open benadering van de medewerkers. De gezellige sfeer droeg bij aan een prettige ervaring tijdens ons bezoek.

Deze benadering heeft niet alleen een positieve impact op ons als reviewteam, maar ook op de cliënten, die op deze manier een waardevolle band kunnen opbouwen met het team.

Over het kwaliteitsnetwerk BW/MO
Binnen het Kwaliteitsnetwerk BW/MO staat leren van elkaar voorop. Door het delen van kennis, ervaringen en best-practices wil de BW/MO-sector gezamenlijk de kwaliteit van zorg en begeleiding aan forensische cliënten verbeteren. Naast het kwaliteitsnetwerk BW/MO is er ook een kwaliteitsnetwerk FPA, FPC/K en FVZ.

Op 8 januari 2024 is binnen de FPA in Zuidlaren een FHIC geopend. De opname- en crisisafdeling van de FPA Zuidlaren werkt volgens het zorgmodel Forensic High & Intensive Care (FHIC). De FHIC van FPA Zuidlaren biedt op beveiligingsniveau 2 kortdurende zorg aan forensische patiënten in (dreigende) crisis. De zorg en veiligheid wordt opgeschaald op het moment dat een patiënt (met een forensisch profiel) ontregeld of wanneer een patiënt sterk ontwrichtend gedrag vertoont op een behandelafdeling. Hierdoor kunnen deze patiënten (tijdelijk) niet meer op hun eigen woon- of behandelplek verblijven.

De FHIC van de FPA Zuidlaren heeft een open leefklimaat en is gericht op contact, groei, nabijheid, ondersteuning en autonomie. Onze professionals zijn zich continu bewust van de mogelijkheden om in te grijpen in het leven van de patiënt als er gevaar dreigt voor de patiënt of de omgeving. Het doel van de opname is om op een humane en effectieve manier recidive te voorkomen en door stabilisatie van de crisis de regie van de patiënt te herwinnen. Na stabilisatie van de crisis stroomt de patiënt door naar een vervolgafdeling, keert terug naar huis of naar afdeling van herkomst.

Minder repressie door te werken vanuit contact
Verpleegkundigen Edwin Westra en Sanne Groen: ‘Het is een belangrijke ontwikkeling dat de opname- en crisisafdeling volgens de FHIC methode gaat werken. Hierdoor gaan we nog meer vanuit contact werken, waardoor we risicovol gedrag eerder kunnen herkennen, zorg beter kunnen op- en afschalen en minder repressie (sancties) in hoeven te zetten. Naast de behandeling werken we ook aan de inrichting: een huiselijke sfeer door het gebruik van andere kleuren, meubels en bijvoorbeeld meer planten.’

Kwaliteitsverpleegkundige Henny Bouma: ‘De FHIC gaat over contact, over veiligheid en over het op- en afschalen van zorg en beveiliging. In nauwe samenwerking met de eigen forensische keten en andere verwijzers kijken we binnen de FHIC wat de patiënt nodig heeft.’

Directeur a.i. Hanneke Kooi: ‘FHIC staat voor nabijheid. De nabijheid die past bij mensen die dat in een moeilijke periode in hun leven nodig hebben. Om dit te bieden heb je een sterk team nodig. Een team dat de mensen ziet achter de problematiek en goed kijkt wat er nodig is. Binnen de FHIC staat een team die ervoor gezorgd heeft dat deze afdeling de afgelopen jaren verder is ontwikkeld. Een team met hart voor het werk en voor de patiënten. Daar zijn we trots op!’

Direct op de juiste plek
Teamleider Raymon Koenen: ‘Het afgelopen jaar is door het team hard gewerkt om een FHIC te worden. We vinden het belangrijk om de forensische patiënten de passende zorg te bieden. Door vanuit contact te werken sluit de zorg en behandeling beter aan bij een forensisch psychiatrische patiënt die in crisis verkeerd. Binnen de FHIC is de zorg en beveiliging afgestemd op deze doelgroep, waardoor ze gelijk op de juiste plek terecht komen.

Forensisch Psychiatrisch Afdeling (FPA)
Bij de FPA in Zuidlaren verblijven patiënten met complexe psychiatrische stoornissen, die met justitie in aanraking zijn gekomen of dreigen te komen.

Begin dit jaar rondde de polikliniek AFPN van Forint de pilot Intensieve Traumabehandeling af. Conclusie: het is een goed en gedegen programma met goede resultaten. Daarom wordt het dit jaar voor het eerst, maar met de bedoeling structureel, aangeboden op de poli. Nu we een aantal maanden verder zijn is het interessant om eens te peilen hoe het ermee staat. Marian Kievitsbosch, Klinisch Psycholoog en teamleider inhoudelijk zaken bij Forint, praat ons bij.

Marian: “Traumabehandeling op reguliere wijze is meestal één keer per week een uurtje. Dat maakt het vaak tot een langdurig traject: veel van onze forensische patiënten hebben immers een zeer belast verleden. Het kan daarom belangrijk zijn om het behandeltraject te versnellen. Bijvoorbeeld wanneer er een duidelijke samenhang is tussen traumaklachten en delict gedrag, zoals agressie. Of wanneer de inschatting is dat er zoveel traumatische herinneringen zijn dat je op de reguliere wijze een jaar of nog langer bezig bent met behandelen. En ook als er veel lijdensdruk is of veel terugkerende onrust op verschillende levensgebieden, kun je overwegen de behandeling te intensiveren. Het is voor patiënten soms gemakkelijker om een kortere periode alle zeilen bij te zetten ten aanzien van hun traumabehandeling, dan een jaar of langer te worstelen met een regulier traumatraject en daarnaast alle uitdagingen die het leven hun verder te bieden heeft. We merken dat het intensieve traject de motivatie en de behandeltrouw bij onze doelgroep vergroot. Dit zit hem denk ik in de intensiviteit, maar ook in de houding van het behandelteam en de structuur van het programma. Dat geeft duidelijkheid en veiligheid.”

Er zijn ook voorwaarden: zo mogen patiënten niet verslaafd zijn of bereid zijn om het gebruik te stoppen gedurende de drie tot vier weken van de behandeling. Want zo kort – of lang zo je wilt – duurt deze intensieve traumabehandeling. Gedurende die weken krijgen de patiënten vier keer per week een halve dag therapie. Ook is het een voorwaarde dat er iemand uit het netwerk van de patiënt betrokken mag worden bij de behandeling en moet de basiszelfzorg van de patiënt op orde zijn. Want: een intensieve traumabehandeling is zwaar en vergelijkbaar met het lopen van een marathon.

Combinatie van behandelvormen
De behandeling bestaat uit een combinatie van imaginaire exposure en EMDR. Uit onderzoek blijkt dat deze combinatie het beste werkt. Direct aansluitend op een behandeling volgt activatietherapie. Dat houdt in dat een therapeut iets actiefs doet met de patiënt. In ieder geval een activiteit die de hartslag omhoog brengt en de focus verschuift van hoofd naar lijf. Dit kan van alles zijn: boksen, hardlopen, wandelen, pingpongen, etc.

Marian: “Er staat weinig beschreven binnen de forensische psychiatrie als het gaat over traumabehandeling. Er staat dat we delict preventieve behandeling bieden en moeten voorkomen dat iemand opnieuw in de problemen komt. Maar onze patiënten hebben naast delict gedrag allerlei onderliggende psychische problemen, zoals depressies en/of PTSS. Er staat weinig beschreven over in welke volgorde je de behandeling vorm dient te geven. Wij hebben als afdeling besloten: wanneer er sprake is van PTSS gaan we die patiënt eerst daarvoor behandelen, voordat we verder kunnen met het delict gerichte stuk van de behandeling. Dit doen we, omdat we denken dat dit onder andere de motivatie en de responsiviteit voor delict gerichte behandeling vergroot.”

Deze intensieve vorm van traumatherapie wordt op andere plaatsen in Nederland wel al langer aangeboden. Veelal echter binnen de reguliere GGZ. Marian: “Er wordt zeker naar ons gekeken nu, we lopen best voorop. Omdat de pilot zo positief was en ook de patiënten die volgden goed op het traject reageerden, willen we het heel graag structureel blijven aanbieden. Maar uiteraard moet men hier en daar nog wennen aan deze manier van werken.”

Symptoombestrijding werkt niet
In forensisch land is traumabehandeling vaak een ondergeschoven kindje. Marian: “Men is meer geneigd een agressieregulatie therapie aan te bieden. Terwijl daaronder vaak trauma ligt. Agressie is een symptoom van PTSS. Dus wat er dan gebeurt is dat je een symptoom gaat bestrijden, zonder eerst de oorzaak aan te pakken. Onze ervaring is dat je de patiënt beter helpt door dat om te draaien.”

Met behulp van de positieve pilot, de ervaringen die nu opgedaan worden en het aanvullende onderzoek wat plaatsvindt, is het doel deze goede resultaten breder onder de aandacht brengen. Het aanvullende onderzoek loopt o.a. in de FPC Dr. S. van Mesdag. Femke den Besten is daar promovenda en assistent diagnosticus en richt haar promotieonderzoek op de relatie tussen traumabehandeling en responsiviteit voor de delictgerelateerde behandeling. In het kader daarvan gaat ze een onderzoek opzetten naar intensieve traumabehandeling in de forensische psychiatrie. Haar plan is om te onderzoeken welk effect deze behandeling heeft op de ontvankelijkheid van patiënten voor de delictgerelateerde behandeling.

Los of eigenlijk in samenhang daarmee start, naar verwachting in de eerste helft van 2024, ook in de Van Mesdag de intensieve traumabehandeling.

Succes van de pilot
Nog even ter illustratie het resultaat van de behandelingen tot nu toe bij Forint, aldus Marian:
“Bij eigenlijk alle patiënten zagen we een afname in PTSS-klachten: ze voelen zich rustiger, hebben minder klachten zoals nachtmerries of herbelevingen. Een aantal van hen voldeed na afloop zelfs helemaal niet meer aan de criteria voor PTSS. Ze staan, allen op hun eigen manier, meer ontspannen in het leven. Zo ontstaat er onder andere ruimte om met de delict gerichte problemen aan de gang te gaan.”